Fra Francesco Patton kijkt terug op zijn ambtstermijn
Negen jaar custos van het Heilig Land
Broeder Francesco Patton maakt de balans op aan het eind van zijn negenjarige ambtstermijn als custos van het Heilig Land. Like a Pilgrimage. My days in the Holy Land is de titel van het boeklange interview met broeder Francesco, geschreven door Roberto Cetera, met een voorwoord van paus Franciscus.
Het aardse leven als een pelgrimage bezien, plaatst het in een ruimer perspectief
Geboren in de valleien van Trentino (Italië) en opgegroeid in een diepgelovig gezin, werd het leven van fra Francesco al van jongs af aan gekenmerkt door zijn ontmoeting met figuren als de heilige Franciscus van Assisi en de heilige Maximiliaan Kolbe, die hem tot “een roeping van universele broederschap” inspireerden. Zijn benoeming tot custos van het Heilig Land, in 2016, kwam als een verrassing. “Ik had nog nooit in het Heilige Land gewoond, ik was er alleen op bedevaart geweest. In het begin was ik bang om dit ambt te aanvaarden.”
“Ik leefde het eerste jaar als een novice, in een poging de broeders, de situatie van de custodie en de uitdagingen van dit land te leren kennen.” De steun van de broeders was fundamenteel, zegt hij: “Ze verwelkomden me alsof ik hier altijd al was en ze hielpen me om me bij hen aan te sluiten.”
Heilige plaatsen
De eerste opdracht van de custodie is zorgdragen voor de heilige plaatsen. “Vroeger kende ik ze op papier, nu ken ik ze uit de eerste hand.” Fra Francesco benadrukt het belang van het beleven van de heilige plaatsen, niet alleen als custos maar ook als gelovige: “Ik hoefde me niet langer Golgotha of het Graf voor te stellen, zoals vroeger. Het vieren op de heilige plaatsen heeft veel betekend voor mijn persoonlijke beleving van het geloof.”
Fra Francesco ontdekte het Heilig Land als de plaats waar “geschiedenis en geografie elkaar ontmoeten” en een plaats die zijn spiritualiteit heeft veranderd: “Het heeft mij gesterkt in de overtuiging dat wij christenen moeten vasthouden aan de historische dimensie van het mysterie van de menswording.” De plaatsen die hij innerlijk met zich zal blijven meedragen zijn onder meer de basilieken van Nazareth, het Heilig Graf en de geboorteplaats van Christus, maar ook Kafarnaüm en Tabgha, aan de oever van het meer waar Jezus het leven van eenvoudige mensen broederlijk deelde. Die plaatsen zijn ook het toneel van enkele zeer mooie dialogen, zoals die met Petrus. Ook noemt fra Francesco de berg Nebo “omdat je daar ver kunt zien…”
Pelgrimage
De custos beschrijft zijn jaren in het Heilige Land als een pelgrimage, een metafoor voor het leven zelf: “Ik denk dat het belangrijk is om het leven als een pelgrimage te bezien: het voorlopige aardse leven, krijgt zo een ruimer perspectief. De heilige Franciscus herinnerde zijn broeders er altijd aan dat zij pelgrims en vreemdelingen in deze wereld zijn en de heilige Paulus voegt eraan toe dat wij medeburgers van de heiligen zijn en verwanten van God. Dat is onze bestemming.”
Reisgenoten
In de negen jaar van zijn ‘pelgrimstocht’ in het Heilige Land heeft fra Francesco vele reisgenoten ontmoet. In de eerste plaats de broeders en degenen die het nauwst met hem de verantwoordelijkheden voor het bestuur hebben gedeeld. Vervolgens enkele leden van het personeel van de custodie, waaronder zijn secretaresse Diana, maar ook zijn chauffeur Shibli en medebroeder Lurdinha, die hem inmiddels zijn voorgegaan naar de hemel. “Shibli was als een broer voor mij. Hij was degene die me leerde de mis in het Arabisch te vieren. Met Lurdinha, een van de hoofden van het Christian Media Center, bestond een relatie van broederschap en vriendschap. En we deelden de missie om het evangelie te verkondigen.”
Verder was de relatie met de Grieks-orthodoxe patriarch Theophilos III belangrijk: “Een broederlijke relatie van twee gelovigen die geroepen zijn om hun leven aan God te wijden, die elkaar ontmoeten op de gemeenschappelijke basis van geloof en missie.”
Broederschap als bestuursstijl
“Mijn stijl van leiding geven is er altijd op gericht geweest via een participatie tot besluiten te komen. Hoe meer we in staat zijn om de leden van onze broederschap te betrekken bij het nemen van beslissingen, hoe meer die vruchten zullen dragen, want als je je betrokken voelt, voel je je ook verantwoordelijk.”
Het is ook de traditie van de Franciscaanse Orde: “We hebben een instrument om gedeelde besluiten te nemen: het kapittel. Het basisidee is dat leiding geven ons niet in een positie van macht plaatst, maar in een positie van dienstbaarheid. De custos staat ten dienste staan van de gemeenschap. De gemeenschap is er niet voor de custos.” Met een kwinkslag vat hij samen: “Custodes komen en gaan, maar de custodie blijft!”
De uitdagingen onderweg
Zoals op elke bedevaart waren er strijd, crises en moeilijke tijden. “Toen ik aankwam, was de oorlog in Syrië op zijn hoogtepunt. Ik maakte me grote zorgen over de veiligheid van de broeders daar. Ik herinner me dat ik fra Hanna Jallouf (tegenwoordig vicaris van Aleppo) vroeg of hij Syrië wilde verlaten. Hij antwoordde: ‘Als ik moet sterven, sterf ik liever samen met mijn volk, ik ben geen huurling.’ Zijn geloof hielp me om met meer gemoedsrust een moeilijke beslissing te nemen.”
“Met Covid kwam er een groot probleem van economische aard. In de afgelopen anderhalf jaar begon de oorlog in Gaza, met de moeilijke opgave om geen partij te kiezen, of een oordeel uit te spreken, maar naar de toekomst te kijken.”
“In deze negen jaar heb ik een geleidelijke achteruitgang van de Israëlische politieke wereld gezien met een rechtervleugel die een vorm van nationalistisch fundamentalisme en een vorm van religieus fundamentalisme samenbrengt. Als custodie hebben we een grotere druk gevoeld, bijvoorbeeld op het gebied van belastingen; de heilige plaatsen zijn vaak het middelpunt geweest van aanstootgevende of gewelddadige episodes, en de gevallen van spugen naar of de belediging van broeders zijn toegenomen. Maar ik denk dat deze dingen ons niet van streek moeten maken. De ervaring van acht eeuwen laat ons zien dat ook dit waarschijnlijk een seizoen is dat voorbij zal gaan.”
In de voetsporen van Franciscus
In zo’n complexe context wordt de weg gewezen door wat de heilige Franciscus zijn broeders vertelde en voorleefde, toen hij de sultan ontmoette. “De heilige Franciscus leert ons om met vertrouwen naar de ander toe te gaan, om de ander als een broeder te zien en nooit als een vijand. De custodie probeert op deze manier een bijdrage te leveren via scholen, waar we iedereen leren de ander te accepteren en een broederlijke houding aan te nemen. Broederschap brengt iets moois voort, vrede brengt iets moois voort. We zouden deze droom meer moeten cultiveren.”
De custodie van morgen
Hoe ziet de toekomst van de custodie eruit? “Ik stel me die voor in continuïteit met de acht eeuwen van aanwezigheid in het Heilige Land. We zullen altijd te maken krijgen met een complexe situatie. Ongeveer tweeduizend martelaren in acht eeuwen zijn een veelzeggend aantal. We hebben te maken gehad met epidemieën, vervolgingen, regimewisselingen…”
“Een van de dingen die ik in deze jaren het meest heb gewaardeerd, is dat de broeders van de custodie nog steeds een juist gevoel hebben voor het geheel. Ze weten dat de custodie niet de realiteit is van een individuele broeder, maar een missie van de Orde als geheel, bevestigd door de Kerk, met specifieke taken. Zolang dat gevoel voor de orde als geheel blijft, heeft het individu nooit de overhand over ‘ons’ en zullen we de tijden van overgang goed doorstaan.”
Missionarissen zijn en internationaal zijn, dat zijn de twee fundamentele pilaren. Het is zeer positief dat er broeders zijn die zich rechtstreeks vanuit verschillende landen bij de custodie voegen, maar ik denk dat het noodzakelijk is dat de custodie haar identiteit blijft vinden in de missie van de orde in het Heilig Land, zo benadrukt fra Francesco. Naar zijn oordeel “zal er steeds meer belang worden gehecht aan de dimensie van internationaliteit en als gevolg daarvan zal de Europese component sterk afnemen. Aan de ene kant is dit een uitdaging, aan de andere kant een mogelijkheid. We zullen veel meer aandacht aan de samenstelling van de broedergemeenschap moeten geven.”
De smaak van negen jaar
“Het zijn negen jaar van intensiteit geweest vanuit elk gezichtspunt: spiritueel, menselijk, politiek en pastoraal”, zegt fra Francesco. Op de vraag wat de ‘smaak’ van deze negen jaar is geweest, gebruikt de kookliefhebber het beeld van de kubbeh, een typisch Midden-Oosters gerecht, “dat aan de buitenkant knapperig is en een mals hart van vlees heeft.”
Marinella Bandini
Bron: www.custodia.org
