Dag van het Jodendom 2025: ‘Op weg’

17 januari 2025

De ‘Dag van het Jodendom’ is in 2008 door de bisschoppen van Nederland vastgesteld op 17 januari. Jaarlijks wordt er binnen de Rooms-Katholieke Kerk medio januari aandacht besteed aan de bijzondere band die er met het jodendom is. Deze ‘Dag van het Jodendom’ is circa vijftien jaar geleden door het Vaticaan ingesteld en vindt sindsdien in Nederland en andere Europese landen plaats. In dit artikel vertelt broeder Hans-Peter Bartels, voorzitter van de Katholieke Raad voor het Jodendom – de raad die de uitgestoken hand van de Nederlandse katholieke kerk naar de joodse gemeenschap in Nederland vormt – meer over deze dag.

Franciscus van Assisi omgeven door de symbolen van de wereldreligies als teken van verbinding en interreligieuze dialoog

Dag van het Jodendom, het in praktijk brengen van Nostra Aetate
Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie verscheen, dit jaar 60 jaar geleden, het document ‘Nostra Aetate’ (Latijn voor ‘In onze tijd…’) waarin de Kerk haar houding ten opzichte van andere religies herzag. Eeuwenlang propageerde de Kerk de zogenaamde ‘vervangingstheologie’. Deze gaat ervan uit dat het christendom het jodendom verving. In de nieuwe houding van de Kerk erkende zij dat uit niets in de Bijbel blijkt dat God, Jezus of de apostelen het jodendom verwierpen. Sterker nog: God is een eeuwigdurend verbond met de joden aangegaan en heeft dat nooit verbroken. De Kerk was en is zich namelijk pijnlijk bewust dat de anti-judaïstische opvattingen die zij eeuwenlang had en propageerde een belangrijke aanleiding was van eeuwen van Jodenhaat, pogroms en uiteindelijk de Holocaust of de Sjoa: de moord op zes miljoen Joden door de nazi’s. Met Nostra Aetate wilde de Kerk een nieuwe start maken, zonder de pijnlijke fouten uit het verleden te vergeten of ontkennen.

De ‘Dag van het Jodendom’ werd in Nederland, als een in praktijk brengen van Nostra Aetate, ingesteld met de bedoeling om de kennis over het jodendom onder christenen te vergroten en de dialoog tussen joden en christenen te bevorderen. Op of rond 17 januari worden op verschillende plekken activiteiten georganiseerd. Er is bewust gekozen voor een dag vlak bij de Week van gebed voor eenheid (19 tot en met 26 januari 2025) waarin de oecumene centraal staat. Oecumene is het naar elkaar toe groeien, elkaar leren verstaan en het samenwerken bedoeld tussen de verschillende christelijke kerkgemeenschappen. Juist door de ‘Dag van het Jodendom’ hieraan te koppelen wil de Kerk benadrukken dat christendom en jodendom gemeenschappelijke wortels hebben en dichter bij elkaar staan dan bijvoorbeeld christendom en boeddhisme of jodendom en islam.

Tegengaan van antisemitisme en anti-judaïsme
Het tegengaan van antisemitisme en anti-judaïsme blijft belangrijk evenals het verbreiden van kennis over het jodendom. Het wordt zelfs steeds belangrijker in een tijd waarin het verschil tussen Joden (een volk en aanhangers van een religie) en Israëliërs (staatsburgers van de staat Israël) niet meer wordt begrepen. Niet alle Joden zijn Israëliër en niet alle Israëliërs zijn Joods. Het conflict in Israël/Palestina is dan ook géén religieus conflict. Het zijn geen moslims en joden in conflict maar multireligieuze Israëliërs en multireligieuze Palestijnen. Weliswaar speelt religieuze argumentatie een rol, maar dit vormt niet de kern van het conflict. Dat is een verlangen aan beide zijden voor rust en veiligheid, een verlangen dat is veroorzaakt door het verleden. Door het verbreiden van kennis wordt de angst verkleind die er dankzij wilde complottheorieën bij sommigen voor Joden heerst. Het spreekwoord ‘onbekend maakt onbemind’ gaat dan niet meer op.

Hebreeuwse tekst en de ‘Magen David’ (Davidsster) als symbolen voor het Jodendom

Mgr. De Korte op bezoek in de Tilburgse synagoge

Verdieping eigen christelijke geloof
Ten slotte betekent voor christenen een verdieping in het jodendom een verdieping van het eigen geloof. Zoals al eerder genoemd delen jodendom en christendom gezamenlijke wortels. Jezus, zijn moeder Maria, zijn voedstervader Jozef, zijn leerlingen zoals Petrus, Andreas, Johannes en Maria Magdalena waren joden en zijn dat hun hele leven gebleven. Wil je hen dus beter begrijpen, dan is het goed om ‘met een joodse bril’ de Geschriften over hen (het Nieuwe Testament) en de Geschriften die hen inspireerden (de Tenach; het Oude Testament) te bestuderen en te lezen. Zoals Nostra Aetate stelt: Omdat dus christenen en joden zo’n groot gemeenschappelijk geestelijk erfgoed hebben, wil deze heilige Synode hen aanmoedigen en op het hart drukken, elkaar beter te leren kennen en meer te leren waarderen, vooral door middel van Bijbelse en theologische studies en door een broederlijke dialoog. (NA 4)

17 januari 2025: Dag van het Jodendom ‘Op weg’.
Voor een overzicht van de activiteiten die er op of rond 17 januari 2025 worden georganiseerd, zoals lezingen, ontmoetingen en wandelingen in onder meer ’s-Hertogenbosch, Amsterdam, Leiden, Groningen en Tilburg, verwijzen wij naar www.dagvanhetjodendom.nl. Meestal wordt uitgeweken naar de dichtstbijzijnde zondag (in dit geval 19 januari).

Dit jaar is het thema ‘op weg’. Het past bij 60 jaar Nostra Aetate (waarin de katholieke kerk op weg wil gaan met de joodse gemeenschap en het heilig jaar ‘Pelgrims van hoop’. Die hoop, het broederlijk op te kunnen trekken van katholieken en joden om samen te bouwen aan een wereld van vrede en rust, is de drijfveer achter de Dag van het Jodendom.

Op www.dagvanhetjodendom.nl en www.katholiekeraadjodendom.nl zijn ook tips te vinden om zelf activiteiten te organiseren of aandacht aan het jodendom te geven in de liturgie.

Hans-Peter Bartels ofm

Het bestuur van de Katholieke Raad voor het Jodendom: Hans-Peter Bartels, Günther Sturms en Roman Gruijters

Gerelateerde nieuwsberichten