Franciscaanse heiligen
Influencers voor God, in het voetspoor van Franciscus
In het voetspoor van Franciscus zijn vele mensen opgestaan. Een kleine groep worden op bijzondere wijze als voorbeeld voorgehouden, ze zijn zalig of heilig verklaard. Op 29 november viert de franciscaanse familie al deze vrouwen en mannen op een dag: Franciscaans Allerheiligen. In dit artikel maken we kennis met enkele van deze influencers voor God.
Heldenverering is van alle tijden en behoort tot een essentieel menselijke eigenschap. We trekken ons immers op aan voorbeelden en laten ons door hen inspireren. Een heiligverklaring is echter meer dan dat voor de katholieke en orthodoxe kerk. Bij een heiligverklaring wordt het geloof uitgesproken dat de persoon in kwestie gelukzalig is, de weg van diens leven heeft voltooid en aangekomen is, eindelijk thuis, bij God. De essentie van dit geloof is dat de gelukzalige persoon bij God voor de mensen in dit leven kan bidden die zich daardoor nooit eenzaam in hun gebed hoeven te voelen, vermits de heiligen er zich bij aansluiten.
Omdat er in het verleden nogal eens misstanden plaatsvonden bij heiligverklaringen is dit proces in de loop van de eeuwen in de katholieke kerk gecentraliseerd en gebureaucratiseerd. Er gaat een lang onderzoek vooraf om de heiligheid van een overleden mens te determineren. Uiteindelijk is het de paus die de constatering goedkeurt dat iemand gelukzalig is en staat daarbij lokale verering toe, de persoon wordt dan een zalige genoemd. Na opnieuw een lang onderzoek kan er een heiligverklaring volgen. Het is essentieel dat in het proces naar de zaligverklaring en het proces naar de heiligverklaring er een wonder plaatsvindt. Dat er iets gebeurd dat normaal niet gebeurd op voorspraak van de heilig. Dit wordt als essentieel gezien omdat er geloofd wordt dat God op deze wijze zelf de gelukzaligheid van de persoon bevestigd.
Heiligen spelen in het leven van de kerk dus vooral een rol als vriendelijke meebidders. De voorbeeldfunctie die heiligen kunnen hebben is echter ook belangrijk. In dit artikel kijken we naar enkele minder bekende franciscaanse zaligen en heiligen als influencers voor een goed leven, naar God toe.
Het goede leven
Wat is een goed leven? Van welke levensstijl kan ik gelukkig worden? Er zijn vele antwoorden op deze vragen. Onze franciscaanse influencers doen hun duit in het zakje:
- Wees de zachtheid zelve. Broeder Leopold Mandic ofm.cap (1866 – 1942), een Kroaat die in Padua in Italië woonde, was geliefd als biechtvader door diens buitengewone zachtaardigheid. Zijn leven is een getuigenis tegen het geloof dat een harde hand de oplossing biedt.
- Geef goede raad. Een andere biechtvader is de Belgische Valentinus Paquay ofm (1828-1905) die druk bezocht werd voor vergeving, maar ook voor betrouwbare goede raad, die hij veelvuldig verstrekte.
- Wees dankbaar. Dat is de les van broeder Felix van Cantalice ofm.cap (1515-1587) die als termijnbroeder de stad Rome doorkruiste op zoek naar milde gaven voor zijn klooster en steeds weer dankte voor het verkregene met de uitspraak “Deo Gratias”, “God zij dank”. Zo vereenzelvigd werd de broeder met zijn uiting van dankbaarheid dat de Romeinen hem tot broeder Deo Gratias omdoopten.
- Nederig, ook in hoge functies. Louis d’Anjou (1274-1297) was zoon van de koning van Frankrijk en voorbestemd tot roemrijke daden. Het is vanuit deze, hoogverheven, positie dat Louis beslist om franciscaan te worden, om in nederigheid en armoede te gaan leven. Paus Bonifatius VIII strooit roet in het eten door hem bisschop van Toulouse te maken. De poging om hem opnieuw op een verheven positie te krijgen werkt niet, want als bisschop is Louis de nederige dienaar van allen. Als hij op de schamele leeftijd van 23 jaar sterft laat hij zich als eenvoudig minderbroeder begraven.
- Durf de ander ontmoeten. Een vreemde vogel die Ramon Llull ofs (1232-1315/1316). Een zeer onmiddeleeuwse middeleeuwer, die theoloog, filosoof, mysticus en wetenschapper was. Die een theoretisch systeem uitwerkte voor het generen van logische gedachten en een mechanisch apparaat uitdacht om dit systeem te gebruiken om antwoorden op vragen te produceren. Ja, dat hoort u goed, hij werkte aan een computer in de 13de eeuw. Deze vreemde eend in de bijt leert ons echter vooral iets anders, namelijk medemenselijkheid. Ramon wilde de moslims van zijn tijd over Jezus gaan vertellen, maar om dat te doen wilde hij hen eerst leren kennen en waarderen. Hij leerde dus Arabisch en las de Koran en islamitische theologie en mystiek. Alleen door de ander echt als medemens te herkennen, kon hij missionaris zijn.
- De mouwen opstropen. Maximiliaan Kolbe ofm.conv (1894-1941) is geen onbekende. Veel mensen weten dat hij stierf doordat hij in het concentratiekamp Auschwitz de plaats van een ander innam om dood te hongeren in een strafbarak. Wat minder geweten is, is dat Kolbe een uitzonderlijk arbeidsethos handhaafde. Franciscus navolgen was voor hem de mouwen opstropen en aan het werk gaan. Gedurende zijn leven werkte Kolbe als publicist, uitgever, startte een radiozender en stichtte twee kloosterdorpen, waarvan een in Polen en een in Japan.
- Durf de ander te komen helpen. De franciscanes Marianne Cope osf (1838-1918) kreeg in 1887 een onmogelijke vraag voor de kiezen. Ze werd gevraagd of ze pater Damiaan wilde bijstaan in zijn werk op de leprakolonie Molokaii in Hawaii. Dit terwijl iedereen wist dat Damiaan door zijn werk zelf melaats geworden was en nu langzaam en pijnlijk aan de ziekte stierf. Ze durfde het aan om te komen helpen, hielp en verpleegde Damiaan tot zijn dood in 1889 en stierf in 1918 zonder ooit lepra te hebben gehad.
- Reizen voor God. We hebben een duidelijk beeld van de middeleeuwen: duister, grijs, pastoraal en achterlijk. Dat beeld is achterhaald en een figuur dat de mogelijkheden van de middeleeuwse maatschappij aantoont, is de zalige franciscaan Odorico da Poderone (1280-1331). Van 1318 tot 1330 maakt Odorico een fabelachtige reis die hem voerde doorheen Azië. Zo bezocht onze minderbroeder gedreven door zijn geloof en nieuwsgierigheid India, Indonesië en China. Hij moedigt ons aan de voordeur en onze comfortzone te verlaten en voor God op stap te gaan.
- Draag zorg voor elkaar. De franciscanes Amandina van Schakkebroek fmm (1872-1900) vertrok in 1899 naar China waar ze vol ijver werkte in de zorg. Deze zorg voor anderen werd haar hele leven. Toen zij gevraagd werd door de toenmalige Chinese regering om haar missie achter te laten, omdat China door de boxeropstand onveilig geworden was voor westerlingen, weigerde ze dat om bij haar patiënten en haar werk te kunnen blijven. In de politieke chaos die in China toen heerste, kostte dit haar leven.
- Geef niet te snel op. Op 20 oktober 2024 kreeg de franciscaanse familie acht nieuwe heiligen. De martelaren van Damascus zijn een groep van elf personen: de acht franciscanen en drie Libanese broers die het slachtoffer werden van een gewapend conflict tussen christenen en druzen in het Ottomaanse Libanon en Syrië in 1860. Martelaren getuigen de radicaalste variant van een algemene waarheid: dat het heilzaam is niet te snel op te geven zodra het moeilijk gaat. Ook in het moeilijkste uur is het mogelijk vol te houden aan datgene wat echt belangrijk is.
Het heilig paterke van Hasselt, Valentinus Paquay
Odorico van Poderone in China
Amandina van Schakkebroek
Leopold Mandic
Felix van Cantalice
Lodewijk van Toulouse
Ramon Llull
Maximiliaan Kolbe
De martelaren van Damascus
Marianne Cope (rechts) bij het lichaam van de net overleden pater Damiaan de Veuster
Verkeerde lessen van een heilige
Uiteraard is het mogelijk om van een heilige ook verkeerde lessen te leren. Neem nu Johannes van Capestrano ofm (1380-1450), een van de grootste franciscanen van zijn tijd. Hij werd gevierd als groot hervormer, organisator en prediker die nooit een opdracht afwees en Europa kriskras doorzwerfde. Dit groot figuur had echter, net als alle mensen, ook een schaduwzijde. Dit was met name zijn, naar middeleeuwse normen, extreme antisemitisme. Bij het bestuderen van deze heilige moet dit aspect van hem dan ook uitdrukkelijk erkend en veroordeeld worden. Ook weinig navolgbaar is zijn optreden als krijgsheer van een Hongaars leger dat een Ottomaans leger verhinderd had Belgrado in te nemen.
Laat antisemitisme en krijgslust nu net de dingen zijn die de Hongaarse franciscaan Istvan Zadravecz ofm (1884-1965) inspirerend vond aan Capestrano. Na het uiteenvallen van het oude Oostenrijks-Hongaarse rijk was Hongarije in 1919 een communistische volksrepubliek geworden waarin tegenstanders hardhandig vervolgd werden. Hierop kwam een rechtse tegenreactie die van Hongarije weer een koninkrijk maakte met een regent aan het hoofd. Zadravecz was een van de geestelijke leiders van meest radicaal-rechtste en antisemitische groep binnen de nieuwe machthebbers die op hun beurt de van de macht beroofde communisten vervolgden. Door de nieuwe machthebbers werd hij beloond door hem voor te dragen als legerbisschop in 1920. Zijn gedrag, dat ook toen erg controversieel was, vergoelijkte hij door te verwijzen naar het voorbeeld van Capestrano. Het is dus duidelijk dat je ook verkeerde lessen kunt trekken uit het leven van een heilige. Heiligenverering laat dus geen dweepzucht toe.
Zadravecz was overigens, net als Capestrano, ook geen slechterik uit een stripverhaal. Hij was opmerkelijk genoeg bevriend met rabbijn Immánuel Lőw en ging soms naar diens preken luisteren. Hoewel Zadravecz al in 1926 door zijn politieke tegenstanders gedwongen werd ontslag te nemen als legerbisschop, slaagde hij er tijdens de Tweede Wereldoorlog in om te voorkomen dat rabbijn Lőw en mogelijk ook andere joden naar Auschwitz werden gestuurd.
Istvan Zadravecz
Everardus Witte
