19 november feestdag van Agnes van Assisi
Doorzetter in het voetspoor van Clara en Franciscus
Op 19 november staat de feestdag van Agnes van Assisi op de (franciscaanse) heiligenkalender. Wat kunnen we leren van deze vrouw, die zich als eerste aansloot bij Clara van Assisi?
Steeds hernam zij zichzelf en zette door
Agnes werd omstreeks 1196 geboren als Catharina in het gezin van Favarone en Hortulana d’Offredutio. Zij hadden al een dochter genaamd Clara. Als peuter ontvluchtte Catharina met haar familie Assisi naar Perugia, toen de burgers (waaronder Franciscus!) de dwangburcht – de Rocca Maiore – bestormden. Pas zeven jaar later keerden ze terug.
Het meeste wat we van Catharina’s jeugd weten stamt uit Clara’s heiligenleven (vita). In een vita moeten heiligen er zo mooi mogelijk uitkomen, door hen af te zetten tegen anderen; in Clara’s geval tegen Agnes. Clara was in haar jeugd bezig met liefdadigheid. Catharina niet, zij had oog voor mooie kleding, juwelen… In Agnes-vita (helaas niet in het Nederlands) gebeurt het omgekeerde: Catharina moedigde haar zus juist aan samen aan liefdadigheid te doen. De waarheid ligt er ergens tussenin, vermoed ik.
Mishandeling
Als 14-jarige hoorde Catharina met haar moeder en zus een preek van Franciscus. Een jaar later waagde Clara haar vlucht uit het ouderlijk huis. Ondanks de extreme woede van familiehoofd oom Monaldo, volgde de moedige, nog minderjarige, Catharina gauw. De poging van haar familie om haar terug te halen mislukte, al sloegen en schopten ze haar half dood en trokken ze haar de haren uit het hoofd: ze werd wonderbaarlijk zwaar, zo zwaar dat ze haar niet mee konden krijgen. De mishandeling leek haar niet te deren. Toch kreeg ze van Franciscus en Clara de naam Agnes, naar de martelares Agnes van Rome. De zussen creëerden daarna samen het leven in San Damiano.
Abdis
Na tien jaar kreeg Agnes van Franciscus de opdracht abdis te worden van een Florentijns klooster dat zich naar het voorbeeld van San Damiano wilde hervormen. Ze schreef Clara dat ze veel huilde omdat ze haar zo mistte, maar ook dat de zusters haar leiding geaccepteerd hadden. Vanuit Florence stichtte Agnes vervolgens kloosters in Milaan, Padua, Venetië, Castiglion Fiorentino, Mantua en Arcevia. Maar op deze plaatsen ‘informeerde’ zij slechts, zoals de zusters het helpen hervormen of opstarten van een klooster noemden. Ze bleef abdis van Florence.
Zweven
Pas in 1253 keerde Agnes (57) naar San Damiano terug, vermoedelijk vanwege Clara’s aanstaande dood. Daar vond een wonder plaats dat zou bepalen hoe Agnes nadien zou worden afgebeeld. Op een nacht zag Clara dat Agnes zich afzonderde om te bidden. Zij begon te zweven en werd tot driemaal toe gekroond. De volgende dag vertelde Agnes: “Toen ik, ten eerste, toegewijd de goedheid en het geduld van God overwoog en nadacht over hoe zeer en hoe vaak Hij dagelijks door zondaars wordt beledigd, voelde ik pijn en intens medelijden. Ten tweede dacht ik aan de onuitsprekelijke liefde die Hij heeft voor zondaars en hoe Hij, om hen te redden, het meest bittere lijden en de meest bittere dood heeft doorstaan. Ten derde dacht ik aan de zielen die zich op de reinigingsplaats bevinden, en aan hun kwellingen, en hoe ze zichzelf op geen enkele manier kunnen helpen.”
Zie je dus een afbeelding van een claris met drie kronen, dan weet je zeker dat het Agnes is.
Overeenkomstig Clara’s voorspelling stierf Agnes slechts drie maanden na haar. Agnes ligt in de zijkapel ‘Capella di Sant Agnese’ van de ‘Santa Chiara’ begraven. Rond haar graf gebeurden al gauw wonderen, maar pas in 1753 stond paus Benedictus XIV de franciscaanse familie toe haar feest te vieren.
Doorzetten
Van Agnes kunnen we dus leren doorzetten! Ze wist dat zich aansluiten bij haar zus niet geaccepteerd zou worden door de familie, ze wist dat ze haar zus na haar verhuizing naar Florence zou missen, ze wist (met haar zus) dat het verkrijgen van goedkeuring voor hun leefregel moeilijk zou worden. En toch zette ze telkens door. Ze hield daarbij Jezus’ lijden voor ogen. Dat was groter en zwaarder dan het hare. Zo pakte ze zichzelf telkens bij elkaar en zette door. Nu wij…
Hans-Peter Bartels ofm
Deze bijdrage verscheen eerder in Doortocht
PS Mijn onderzoek naar Agnes mocht ik doen in het kader van de cursus ‘franciscaans leraarschap’ (2018-2020) onder begeleiding van de mij zeer dierbare zr. Angela Holleboom. Om juist in de dagen na haar overlijden aan dit Doortocht-artikel te mogen werken is bijzonder. Daarom draag ik dit artikel graag aan haar op. Bedankt, zr. Angela. Rust in vrede.
