Een broederlijk samenzijn in Assisi
Broeders COTAF houden broederconferentie in Assisi
Het generale bestuur van onze orde heeft alle conferenties (regio’s van provincies van onze orde) opgeroepen om een conferentie van de broeders die geen priester zijn, vroeger lekenbroeders genoemd, te organiseren.
Van 8 tot en met 12 april hield onze conferentie, de COTAF, de zogenaamde conferentie ‘trans-alpina’ of te wel ‘over de Alpen’ deze bijeenkomst. Dat ‘over de Alpen’ is natuurlijk het gezichtspunt vanuit Assisi en Rome. Voor deze gelegenheid trokken 23 broeders letterlijk over de Alpen om elkaar te treffen bij de Zusters Franciscanessen-Missionarissen van Maria (FMM) in Santa Maria degli Angeli bij Assisi. Namens Nederland deden broeder Rangel Geerman (‘s-Hertogenbosch) en broeder Hans-Peter Bartels (Megen) mee.
(Groepsfoto: Br. Martin Barmettler ofm)
Broeders in vergadering
Foto: Br. Fejes István ofm
Broeders en broeders-priester
Onze orde bestaat uit broeders en broeders-priesters. Al onder de eerste broeders van Franciscus waren enkelen priester, het merendeel was dat niet. In de loop van de geschiedenis is dat veranderd. Voor de Kerk was het handig de minderbroeders in te zetten voor parochie-pastorale taken. De broeders die geen priester waren deden vaak werk in huis: als portier, kok, tuinman, koster, kleermaker, timmerman, enzovoorts. Ze werden daarom minder zichtbaar voor de mensen. Sindsdien vormen de broeders een minderheid in de orde.
In de tweede helft van de vorige eeuw begon het leven van de broeders steeds meer te veranderen. Er traden nu ook mannen in die hoger opgeleid waren (of zouden worden), die niet de roeping tot het priesterschap voelden, maar wel als broeder wilden leven. Ze werden leraar, verpleger, maatschappelijk werker, arts, etc. Er bleven ook broeders die koster, kleermaker of kok zijn. Een broeder kan elk beroep hebben. Echter de ‘huishoudelijke taken’ nemen de broeders die wel priester zijn sindsdien ook voor hun rekening. Het verschil viel (gelukkig) steeds meer weg, maar (helaas) bleven de broeders daardoor nog steeds onherkenbaar: nu niet achter, maar tussen ‘de paters’. Voor taken en leidinggevende functies binnen de orde worden ze vaak minder gevraagd. Ze vormen ook een minderheid: van elke 20 plechtig geprofeste franciscanen in de wereld zijn er 17 priester en 3 broeder.
Binnen de provincies die de COTAF vormen (Roemenië, Hongarije, Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland, Frankrijk/Wallonië en Nederland/Vlaanderen) zijn er momenteel zo’n 150 broeders (waarvan een derde in Duitsland) tegen zo’n 820 priesters.
Noem ons gewoon ‘broeder’
Broeders
Belangrijk thema was hoe we genoemd willen worden. De naam ‘lekenbroeder’ wordt als ouderwets beschouwd en is ook nog eens onduidelijk. De leden van de OFS, onze lekenorde, vormen de echte lekenzusters en lekenbroeders. Als alternatief wordt de term ‘broeder-niet-priester’ gebruikt, maar die werd zo mogelijk als nog slechter afgedaan: je benoemt dan namelijk dat wat je niet bent. Niemand omschrijft zichzelf als “ik ben niet-zwartharig, niet-vrouw, enz.” maat als “ik ben blond en man”, dus waarom zou je zeggen dat je niet-priester bent?
De deelnemers kwamen er op uit dat ze gewoon ‘broeder’ genoemd willen worden. De anderen, traditioneel maar in sommige landen ouderwets ‘pater’ genoemd, zou je dan ‘broeder-priester’ kunnen noemen.
De broeders willen graag dat de orde sterker benadrukt dat we – hoewel één orde – twéé roepingen hebben – die als broeder en die als broeder-priester – en dat deze gelijkwaardig zijn. Voor vrijwel alle taken in onze orde (van gardiaan – huisoverste – tot gastenbroeder en van kok tot magister van de broeders in vorming) hoef je helemaal geen priester te zijn. Misschien is het zelfs wel beter als die taken door broeders worden gedaan, zodat de priesters doen waarvoor ze daar zijn: de Mis vieren, biecht horen, enzovoorts.
De broeders hebben vaak de ervaring dat zij zich moeten verdedigen dat ze geen priester zijn; mensen van buiten de orde gaan er vaak automatisch vanuit dat alle broeders priester zijn. De levensvorm is onbekend – men kent priesters en men kent zusters. Soms is het zelfs nodig de uitleg te geven dat je een ‘mannelijke zuster’ bent. Ook de vraag ‘bent u priester of slechts lekenbroeder?’ komt vaak voor… hoe zo ‘slechts’? Het leven als een broeder is niet meer of minder dan dat van… een getrouwd iemand, een zuster, een diaken, een priester… het zijn de verschillende roepingen die God verdeelt onder de mensen.
Broeders voor de San Francesco
Foto: Br. Martin Barmettler ofm
Broeders aan de maaltijd
Foto: Br. Fejes István ofm
Als antwoord op Gods roeping
Gelukkig hebben wij broeders vooral goede ervaringen. Zo is onze ervaring ook dat mensen juist graag met ons in contact komen; we staan net wat meer op ooghoogte met hen. We ervaren het als zegenrijk er een intensief gebedsleven op na te houden. Wij leven ons leven vanuit liefde en als ons antwoord op Gods roepstem. Daar zeggen we er elke dag opnieuw ‘ja’ tegen.
Het was bijzonder om zo samen te zijn op de plekken waar Franciscus en Clara met hun eerste broeders en zusters waren: Porziuncola, San Damiano, de Carceri. Assisi is toch een soort spirituele accu voor mensen, voor ons broeders in het bijzonder.
Juist omdat wij als broeders nog altijd ondervertegenwoordigd zijn in internationale commissies en taken van de orde, was dit een extra bijzondere ervaring om zo het internationale karakter van de orde te ervaren, elkaar als broeders te steunen en de orde ideeën mee te geven hoe het beter kan.
Binnen onze provincies in Europa gaat het namelijk over het algemeen goed: we leven broederlijk samen met de broeders-priester, hebben werk dat bij ons past, krijgen even goede vorming als de broeders-priester. In andere delen van de wereld is dat wel anders. Daar worden de broeders sterk achtergesteld of wordt de ‘optie’ franciscaan te worden zonder priester te zijn uit beeld gehouden. Wij, de broeders van de COTAF, gunnen andere mannen in de wereld echter net zo’n leven als wij: als franciscaanse broeder in dienst van God, aanwezig tussen de mensen… welk beroep dan ook uitvoerend. We dragen er graag aan bij het wereldwijd beter mogelijk te maken.
Een blik op de toekomst
Voor de toekomst hopen de broeders op een nog grotere gelijkheid tussen alle leden van de orde. We staan namelijk samen voor dezelfde missie van de orde: het Evangelie te leven door er te zijn voor de armen, de zieken, de zwakkeren in de samenleving. Zoals Franciscus zei: “door te preken, desnoods met woorden.” Vooral met daden dus. Juist bij de vele sociale werken van de orde zijn de broeders belangrijk: als schoolhoofd, leider van een gaarkeuken, als leraar, als gastenbroeder, als geestelijk begeleider, enzovoorts.
De wereld heeft de spiritualiteit van Franciscus en Clara van Assisi en het gebed hard nodig, misschien wel harder dan ooit.
Broeder Hans-Peter Bartels ofm
Domus Maria delle Rose
Foto: Br. Natanael Ganter ofm
Binnentuin van Domus Maria delle Rose
Foto: Br. Fejes István ofm
