Gerard Ris werd geboren op 19 april 1930 in Amsterdam. Hij was de tweede zoon in een gezin van zes kinderen. Toen hij tien jaar was, brak de Tweede Wereldoorlog uit. Bepaalde ervaringen daarvan hebben een sterke invloed gehad op zijn leven. Met zijn vader maakte hij op zondagmiddag vaak een wandeling door de stad en daar werd op een gegeven moment de buurt waar Joden woonden afgezet met prikkeldraad. Hij voelde dat het daar niet veilig was. Pas later werd hem duidelijk wat zich daar heeft afgespeeld en wat er met mensen daar gebeurd was.

Gymnasium in Megen
Hij ging naar het franciscaanse gymnasium in Megen en met een flinke onderbreking door de oorlog voltooide hij de opleiding in 1951. Daarna trad hij in bij de franciscanen en na het noviciaat studeerde hij filosofie en theologie. Meegaand in de stroom werd hij in 1958 priester gewijd.

Roepingenwerk wordt overdracht eigen franciscaan leven
Na enkele jaren assistentiewerk en vormingswerk in Nieuwe Niedorp en Hoorn, verhuisde hij in 1961 naar Woerden. Daar had hij samen met twee medebroeders de opdracht om het roepingenwerk voor religieus leven en voor de priesterlijke bediening te promoten. Het waren de jaren van het Tweede Vaticaans Concilie, waarin veel in beweging was. Al snel gaven zij een inhoudelijke wending aan hun opdracht en richtten zij zich in hun lessen vooral op het overdragen van het eigene van franciscaans leven.

Verder was hij werkzaam in het vormingswerk voor religieuzen, in de Franciscaanse Samenwerking en in het begeleiden van bijbelgroepen. Tevens zat hij vele jaren in de redactie van de Gewijde Rede/Tijdschrift voor Verkondiging en in de redactie van het interne communicatieblad van de broederschap, dat mede door zijn inzet een levendig en dynamisch platform werd, met een zelfstandige, gekwalificeerde redactie.

Van klooster naar ‘gewoon huis’ in Rotterdam
In 1969 trok hij samen met andere medebroeders weg uit het klooster in Woerden en zij vestigden zich in een ‘gewoon’ huis op het Middellandplein in Rotterdam. Een andere manier van samenleven. Dat wegtrekken uit kloosters gebeurde op meer plekken in de broederschap.

In en vanuit de communiteit in Rotterdam zette Gerard een aantal activiteiten voort. Tot dan toe ging hij volledig op in de werkzaamheden, waarvoor hij vanuit de broederschap werd gevraagd. Tijd voor eigen studie had hij niet en hij wilde er zelf ook niet om vragen.

Interesse in het Jodendom
Maar in Rotterdam nam hij dan toch tijd om iets te doen met de indringende oorlogservaring in Amsterdam, wat er gebeurd was met de Joden daar en waarom? Hij meldde zich bij een synagoge in de buurt en vroeg de hulp van de rabbijn om meer te weten te komen over het Jodendom. Hij ging zelf regelmatig naar diensten in de synagoge. Hij was ervan onder de indruk, met name dat aanwezigen konden reageren op wat er gezegd werd.

Hij ging een cursus Hebreeuws doen en volgde colleges in Judaïca bij rabbijn Aschkenasy. Bijzondere steun heeft hij gekregen van Douwe van der Sluis, medewerker aan de leergangen van de V.U. in Amsterdam. Die heeft hem ingeleid in de Joodse geloofstraditie waarin religieuze ervaring en Schrift centraal staan, en in de Joodse Bijbeluitleg zelf.

Terugkijkend op die periode heeft hij eens gezegd: ‘Ik heb wel ontdekt dat mijn keuze voor de evangelische levenswijze volgens de franciscaanse traditie mij regelrecht heeft gevoerd naar de existentiële omgang met de Schrift, die kenmerkend is voor de Joodse traditie. Deze ‘studie’ was voor mij geen hobby, geen vrije tijdsbesteding, maar te midden van de grote veranderingen in de jaren zestig en zeventig een zaak van overleven en leven (in deze volgorde).’

Minister-provinciaal
In 1980 werd Gerard minister-provinciaal van de Nederlandse broederschap. Hij brak met de gewoonte dat een provinciaal op het provincialaat woont en bleef woonachtig in Rotterdam. Daarmee volgde hij een advies van zijn voorganger. Hij stimuleerde het broederlijk samenleven in communiteiten, gevoed door reflectie op de franciscaanse bronnen en de Schrift en de vertaling daarvan naar het concrete leven. Broeders die vanuit die reflectie nieuwe communautaire wegen wilden gaan, konden op zijn interesse en ondersteuning rekenen. En als die plannen meer uitgekristalliseerd waren, kon hij hun de ruimte geven om die te realiseren.

Hij stimuleerde dat in de vorming van nieuwe broeders de nadruk lag op het minderbroeder worden. De vraag naar wel of niet priester worden was een zaak voor later.

Een aantal jaren was hij een gewaardeerde president van de Midden-Europese Conferentie, een verband van provinciaals van overwegend Duitssprekende landen. Hij was eenvoudig, niet iemand, die op de voorgrond trad, maar die wel zijn gedachten duidelijk en helder naar voren kon brengen.

Nijmegen, Vermeerstraat en Aqua Viva
In 1986, toen hij aan het einde was van zijn termijn als provinciaal, verhuisde hij naar een communiteit in Nijmegen. Daar was hij vele jaren gardiaan en bleef er vervolgens als lid  van de communiteit. Hij zou daar in feite blijven tot hij begin 2022 naar zorgcentrum Aqua Viva verhuisde.

Visitator Vlaanderen en bezinningsdagen
In deze lange periode was hij twee keer visitator van de Vlaamse provincie van de minderbroeders. Dat is een benoeming door de minister-generaal in Rome om broeders van een provincie te begeleiden bij de voorbereiding en realisering van een bijeenkomst waarop een nieuw bestuur wordt gekozen. Ook heeft hij in de loop der jaren nog een aantal bestuursfuncties uitgeoefend.

Waar hij echter het meeste mee bezig was en van leefde waren de activiteiten in verband met de Bijbel. Hij heeft vele Bijbelgroepen begeleid, variërend van studenten, huisvrouwen, religieuzen en andere groepen. Vele bezinningsdagen heeft hij begeleid, waaronder ook die voor nieuwere broeders en zusters van de franciscaanse familie.

Boeken
Hij schreef vele artikelen, maar hij kwam er ook toe om een aantal van zijn ontdekkingen in boekvorm door te geven. ‘Mozes en de profeten’ (Kok-Kampen 1990), ‘De zegen van Aäron. Een woord voor onderweg’ (Valkhof Pers 2009) en ‘Ga je eigen weg. De toonhoogte van de Bijbel’ (Valkhof Pers 2013).

Levensavond
In de laatste jaren ging zijn fysieke situatie geleidelijk aan achteruit. Lezen ging niet meer en ook zijn spraak werd ernstig aangetast. Met zijn wilskracht probeerde hij er nog iets van te maken. Maar uiteindelijk heeft hij zich overgegeven.

In enkele aantekeningen van een aantal jaren geleden schreef hij: ‘Ik heb Gods wil gezocht, geprobeerd te kijken met Zijn ogen, en hoop dat er ‘bij Hem een plaats is’ (Exodus 33,21).

Op 27 augustus 2023 is broeder Gerard Ris overleden in zorgcentrum Aqua Viva, Nijmegen.