Vooruitstrevende Antwerpse bisschop gelauwerd
Bisschop Johan Bonny ontvangt eredoctoraat
Johan Bonny, bisschop van Antwerpen, ontving op 6 juni 2023 een eredoctoraat aan de Faculteit Katholieke Theologie van de universiteit van Bonn. De universiteit prijst hem vanwege zijn vernieuwende houding ten aanzien van kerkelijke huwelijks- en relatiemoraal, en vanwege zijn synodale – een naar alle geledingen luisterende – opvatting van kerk.
“Bisschop Bonny valt op door zijn pastorale opvattingen in gevoelige kwesties”
“Bisschop Bonny staat voor een theologische en kerkelijke herbezinning in de geest van het Tweede Vaticaans Concilie, zoals voorgestaan door paus Franciscus. Hij bekritiseert uitsluiting en discriminerende bekrompenheid, evenals ongewenste ontwikkelingen in de leer die ertoe leiden dat steeds meer mensen zich teleurgesteld en gekwetst afkeren”, aldus de theologische faculteit in een persverklaring.
De verklaring vervolgt: “Bonny’s denken is gebaseerd op zijn persoonlijke, pastorale ervaring. Het is theologisch verantwoord, wetenschappelijk onderbouwd en cultureel gevoelig. Centraal in zijn overdenkingen staat het onvoorwaardelijke respect voor het persoonlijke geweten en de roep om een op de persoon gerichte moraal en pastorale zorg in de kerk. Hij pleit ook voor de versterking van de lokale kerken en een synodaliteit die lokale sociale en culturele kenmerken erkent en integreert.”
Bonny’s aandacht voor de individuele persoon en zijn streven naar een inclusieve kerk sluiten goed aan bij de franciscaanse spiritualiteit, die niemand wil buitensluiten. Broederlijke en zusterlijke ontmoeting op ooghoogte met alle mensen heeft in deze spiritualiteit een centrale plaats.
De Antwerpse bisschop is waarnemend deelnemer aan het synodale proces dat momenteel in Duitsland en vele andere landen plaatsvindt, ter voorbereiding van de meerjarige Bisschoppensynode in Rome (2022-2024). Die synode heeft ‘de synodale Kerk’ tot onderwerp. Met zijn voordrachten in dat kader wekte Bonny in Duisland veel belangstelling en waardering.
Gevoelige kwesties
Bisschop Bonny valt al geruime tijd op door zijn pastorale en vooruitstrevende opvattingen in gevoelige kerkelijke kwesties. In september 2014 richtte hij zich in een brief tot het Vaticaan en pleitte voor een meer eigentijdse houding van de kerk ten aanzien van homoseksualiteit, in-vitrofertilisatie, echtscheiding en ongehuwd samenwonen. Deze controversiële brief kwam een maand voordat in Rome een buitengewone bisschoppensynode over huwelijk en gezin plaatsvond.
Dat leidde tot een controverse met de Vaticaanse Congregatie voor de Geloofsleer (sinds 2022 de ‘Dicasterie voor de Geloofsleer’, red.), welke zich toespitste op de zegening van homoseksuele relaties. De congregatie wees in 2021, in antwoord op de brief van Bonny uit 2014, dergelijke zegeningen af. Bonny nam het voortouw in de daaropvolgende discussie, waarmee hij in Vlaanderen veel bijval oogstte, onder meer van kardinaal Jozef De Kesel. In de loop van 2022 besloten de Vlaamse bisschoppen om huwelijken tussen koppels van hetzelfde geslacht in gebedsdiensten te zullen zegenen.
Kerkscheuring
De kritiek dat de synodale benadering, zoals momenteel in Duitsland gepraktiseerd, tot een kerkscheuring kan leiden, verwerpt Bonny met kracht.
In een interview met opinieblad Tertio zegt hij daarover: “Dat is het meest onzinnige dat ik heb gehoord en ook het meest venijnige. Het komt van critici die niet betrokken zijn bij het proces, die op geen enkel punt verandering willen en die anderen ervan beschuldigen schismatiek te zijn. Wie zorgt voor de meeste verdeeldheid? Zij die kritiek leveren of zij die oprecht meedoen? Als de Kerk in West-Europa nog bestaat, is dat door hen die al dertig jaar moeten horen dat ze schismatiek zijn! Als bisschop ben je verantwoordelijk voor eenheid en verbondenheid binnen de kerkgemeenschap. Dat vraagt bereidheid om na te denken over wat mensen beleven, om de menswetenschappen ernstig te nemen, om te luisteren naar religieuze en ethische vragen. Wie zo’n synodale dynamiek weigert, bevordert de verdeeldheid. Synodes leiden niet tot schisma, integendeel. Schisma’s worden steeds gevoed door hardliners met een mentaliteit van buigen of barsten.”
Ruimte
Overigens is de Antwerpse bisschop van mening dat de Dicasterie voor de Geloofsleer onvoldoende gebruikmaakt van de ruimte die de bisschoppensynode over huwelijk en gezin (2014-2015) heeft geboden. “Dat is jammer voor gelovige homoparen, hun families en vrienden. Het is ook jammer voor de Kerk”, zegt Bonny in een interview met het magazine Knack. “Het antwoord van de Discasterie is geen voorbeeld van hoe we samen een weg kunnen afleggen.” Hij benadrukt dat ook in het Vaticaan verschillende standpunten bestaan en ontwikkelingen plaatsvinden. ‘Eenheid in verscheidenheid’, noemt hij dat. “Het is allerminst de bedoeling om ongehoorzaam te zijn aan de paus, dat is het laatste dat ik wil”, verklaart de bisschop in een interview met www.Katholisch.de .
Johan Bonny (Oostende, 10 juli 1955) werd op 20 juli 1980 tot priester gewijd. In 1982 behaalde hij een doctoraat in de theologie aan de Pauselijke Universiteit Gregoriana te Rome en werd professor aan het grootseminarie van Brugge waar hij kerkgeschiedenis, kerkleer, oecumene en spiritualiteit doceerde. Op 28 oktober 2008 benoemde paus Benedictus XVI Bonny tot 22e bisschop van Antwerpen.
Theo van de Kerkhof
Naast genoemde bronnen is gebruikgemaakt van:
